That’s Why ( You go away ) đó có phải là lý do em ra đi?

Điện ảnh như một thực hành triết học

Bạn có thể thắc mắc, một nhà làm phim phải làm những gì để có thể tham dự vào những đối thoại triết học?

Theo một hướng nghiên cứu về vấn đề này tuy vẫn còn mang tính ngoại biên, nhưng ngày càng có sức ảnh hưởng kích thích người xem chuyển hóa những gì mình nhìn thấy trên màn hình, cùng suy tư những câu hỏi lớn về thân phận con người, theo đuổi những mục đích triết học thông qua phương tiện của điện ảnh.

Từ Gilles Deleuze và Stanley Cavell đến Stephan Mulhall và Robert Sinnerbrink, một luận điểm đã được khẳng định: điện ảnh có thể là triết học. Thực vậy, điện ảnh có thể phục vụ triết học không phải chỉ trong vai trò lệ thuộc – thí dụ, bằng việc cung cấp “câu chuyện minh họa” cho những vấn đề triết học trong các giờ học - mà trong tính tự thân của nó, với phương tiện riêng của nó, và theo một phương thức không thể quy giản về những phương pháp của triết học truyền thống. Dĩ nhiên, không phải mọi bộ phim đều mang phẩm chất triết học rõ rệt, song một vài tác phẩm điện ảnh đạt đến phẩm chất ấy và thế là đã đủ. Như Mulhall đã nói trong cuốn On Film (Về phim, 2010): “Những bộ phim như thế không phải là nguyên liệu thô của triết học, không phải là thứ trang sức cho nó; chúng là những thực hành triết học, triết học trong hành động - làm phim chính là làm triết học.”

Triết gia sẽ chẳng là gì nếu không phải là người thích tranh cãi bằng lý lẽ, bởi thế, dễ hiểu vì sao “mệnh đề lớn” - điện ảnh như là triết học - sẽ bị chất vấn mạnh mẽ. Phim làm sao có thể là triết học? Hướng phê phán chính sẽ bắt bẻ như thế, vì phim không làm việc bằng những luận điểm, lý lẽ, như triết học vẫn luôn làm vậy. Phim làm việc với những hình ảnh, cảm xúc, và những thứ tương tự. Nói cách khác, các nhà làm phim không thể là triết gia vì cách làm việc của họ không tương ứng với một cách hiểu về triết học, theo đó, nhiệm vụ của nó, rốt cuộc, là đưa ra các luận điểm và lường trước các phản đề để phản biện. Tuy nhiên, với định nghĩa này, một số lượng đáng kể các triết gia cũng không phải là triết gia: không có chỗ trong triết học dành cho Heraclitus hay Diogenes, cũng không có chỗ cho Khổng Tử hay Nietzsche.

Bất kể phim có thỏa mãn những định nghĩa mang tính kỹ thuật về triết học hay không thì thực tế, chúng vẫn có thể tác động lên ta với một hiệu ứng tương tự như những tác phẩm triết học lớn, kinh điển: chúng lay động và thức tỉnh chúng ta, phả một đời sống mới vào tâm trí chúng ta, mở ra những cách thức mới để nhìn bản thân và thế giới xung quanh mình. Có một sự thuần khiết của cái nhìn, sự sâu sắc của nhãn quan, một phẩm chất minh triết trong trong các tác phẩm của Andrei Tarkovsky, Ingmar Bergmann và Kurosawa, hoàn toàn ngang tầm với những triết gia lớn.

Tuy nhiên, quan trọng hơn cả, trong khi các triết gia mang một thứ ám ảnh không lành mạnh về lý tính, các nhà làm phim có thể dạy lại để họ hiểu thế nào là con người: họ mang đến những câu chuyện về những sự hỗn độn trong đời sống con người, về việc chúng ta có thể trở nên khó lường, phức tạp và cực kỳ phi lý như thế nào. Chúng ta bị thúc đẩy bởi cảm xúc, bởi đam mê cũng nhiều không kém lý trí; chúng ta sử dụng tưởng tượng huyền hoặc cũng nhiều như tư duy lập luận. Và có lẽ triết học, vì chính lợi ích của nó, nên mở rộng những định nghĩa về nó, và khiêm nhường hơn trong mối quan hệ với những lĩnh vực khác. Từ điện ảnh chẳng hạn, nó có thể học được nhiều điều hữu ích - sự ấm áp của con người, sự lên tiếng trước những vấn đề xã hội khẩn thiết, cách nói trực tiếp với trái tim con người - những thứ vốn không dồi dào trong các văn bản triết học.

That’s Why ( You go away )

Michael Learn To Rock

Baby, won’t you tell me
there is sadness in your eyes?
I don’t wanna say goodbye to you…
Love is one big illusion I should try to forget
But there is something left in my head…
You’re the one who said it up
now you’re the one to make it stop
And I’m the one who’s feeling dust right now
Now you want me to forget every little thing you said
But there is something left in my head…
I won’t forget the way you kissed
The feeling so strong will last for solong
But I’m not the man your heart is missing
That’s why you go away, I know it…

You were never satisfied, no matter how I try
Now you want to say goodbye to me
Love is one big illusion as you try to forget
But there is something left in my head
I won’t forget the way you kissed
The feeling so strong will last for solong
But I’m not the man your heart is missing
That’s why you go away, I know it…

I’m sitting here right all alone
in the middle of nowhere
Don’t know which way to go…
There ain’t so much to say now between us
There ain’t so much for you…
There ain’t so much for me anymore .

Dịch ý

Em yêu, liệu em có thể kể với anh
Vì sao trong mắt em nỗi buồn xâm chiếm?
Anh chẳng hề muốn từ biệt em đâu
Tình yêu là một niềm ám ảnh thật lớn lao . Anh đã cố quên đi tất cả
Nhưng trong tâm hồn anh vẫn còn lại một điều gì
Em là người đã làm nên tất cả
Còn bây giờ kẻ dừng lại cũng là em
Chỉ có anh, người thiệt thòi duy nhất
Giờ em muốn anh phải quên tất cả, Những lời thì thầm ngọt ngào em đã từng trao
Nhưng trong tâm hồn anh vẫn còn lại một điều gì
Anh sẽ chẳng bao giờ quên được nụ hôn em đã trao anh
Một cảm giác thật mãnh liệt biết bao , một cảm giác sẽ trường tồn mãi
Nhưng anh không phải là người trái tim em mong đợi
Đó là lý do em đã bỏ anh đi.

Em đã chẳng bao giờ hài lòng dù cho anh có muôn phần cố gắng
Giờ đây em muốn nói lời vĩnh biệt với anh
Tình yêu là một niềm ám ảnh thật lớn lao  anh đã cố quên đi tất cả
Nhưng trong tâm hồn anh vẫn còn lại một điều gì
Anh sẽ chẳng bao giờ quên được nụ hôn em đã trao anh
Một cảm giác thật mãnh liệt biết bao , một cảm giác sẽ trường tồn mãi
Nhưng anh không phải là người trái tim em mong đợi
Đó là lý do em đã bỏ anh đi

Giờ anh ngồi nơi đây trống vắng một mình
Nơi điểm giữa của không nơi đâu cả
Anh chẳng biết mình sẽ bước đường nào
Chẳng có gì nhiều để nói giữa đôi ta
Chẳng có gì nhiều cho em
Chẳng có gì nhiều cho anh nữa…