Monday, June 3, 2019

El Choclo - Kiss of Fire, tango gối mộng Của quý đàn ông ( Tình Yêu Như Mũi Tên )

Trong thể loại tango của Argentina, bản nhạc El Choclo là giai điệu nổi tiếng nhất nhì trên khắp thế giới, chỉ thua nhạc phẩm La Cumparsita (Vũ nữ thân gầy). Bản El Choclo từng được dịch sang tiếng Anh là Kiss of Fire (Nụ hôn rực lửa) và trong tiếng Việt là Tình như Mũi tên (lời của Anh Bằng). Nhưng ít có lời nào lột tả một cách trọn vẹn cái hồn của nguyên tác : ca từ thanh tao, ý tứ thô tục.
Tumblr_mgg6pijbx31qg6rkio1_500

Trong khuôn khổ loạt bài phát thanh mùa hè, RFI kỳ này giới thiệu bản tango đề tựa ''El Choclo'' mà xét trên nhiều phương diện rất tiêu biểu cho nguồn gốc ''dung tục'' của tango. Vào cuối thế kỷ XIX, các bài tango chủ yếu là các giai điệu phổ biến trong giai cấp bình dân, thường là sáng tác tùy hứng, ít có cấu trúc bài bản.
Nội dung các ca khúc chủ yếu nói về cuộc sống về đêm, xoay quanh cái thế giới của các cô gái điếm. Trong những khu phố bình dân của vùng Rio de la Plata, có đủ mọi thành phần xã hội lui tới các nhà chứa : từ giới thượng lưu quý tộc, các doanh nhân tài phiệt, thành phần văn nghệ sĩ, các tay anh chị trong giang hồ, thổ dân da màu hay công nhân thấp hèn trong tầng lớp nhập cư … Thượng vàng hạ cám, khác biệt hay chăng là ở cái túi tiền mà khách làng chơi, giàu sang hay nghèo nàn, chịu bỏ ra để mua vui.
Khá nhiều bản tango đã ra đời trong cái bối cảnh đặc biệt của xã hội Achentina thời bấy giờ. Những bản nhạc thô tục nhất ít khi nào được ghi chép mà chỉ được truyền khẩu nên dễ bị mai một. Nếu có may mắn được lưu lại, thì bản nhạc cũng hiếm khi nào mà ghi tên tác giả.

Một điều cũng khá dễ hiểu vì chẳng có ai mà dám công bố mình là tác giả của những bài hát với lời lẽ thô tục, sống sượng đến như vậy. Những bản nhạc lưu truyền cho tới tận ngày nay, thường là những ca khúc dùng chữ thanh để nói lên cái tục : bài hát El Choclo vì vậy trở nên tiêu biểu cho các khúc tango hoan vui trụy lạc, lẳng lơ đĩ thõa.

Trong tiếng Tây Ban Nha, El Choclo có nghĩa đen là Trái Ngô, nhưng trong nghĩa bóng nên hiểu là ‘‘Của quý đàn ông’’ thì có lẽ đúng hơn. Khúc nhạc El Choclo do nhà soạn nhạc Angel Villoldo (tác giả của bài "El Porteñito") sáng tác vào khoảng những năm 1897-1898 và được diễn lần đầu tiên vào năm 1903. Theo sử sách, lời của bài hát đã được viết vào năm 1905. Trong phiên bản nguyên gốc, tác giả dùng những chữ thanh tao như :

Đầu đồng có trái ngô
Mịn râu kết hạt vàng
Rót vào hồn miên man
Giọt đam mê dịu dàng

Trong thực tế, "El Choclo" là biệt danh của một tên ma cô chuyên cò mồi, dắt khách vào nhà chứa. Dựa vào một nhân vật có thật, với mái tóc vàng như râu ngô, tác giả Angel Villoldo phác họa cảnh dục vọng ái ân giữa hai nhân tình cũng như quan hệ giữa tên ma cô và cô gái điếm.
Đến đầu những năm 1930, ca sĩ kiêm tác giả Juan Carlos Marambio Catan sửa đổi ca từ bài hát cho lần thu âm đầu tiên, nội dung trở nên tình tứ lãng mạn hơn, nói về tình yêu đôi lứa nhưng lại gạt qua một bên những hình tượng thanh tục. Phiên bản này sau đó rất ăn khách với giọng ca Angel Vargas. Trong ca từ, tác giả lược bỏ thủ pháp hoán dụ tài tình của bậc đàn anh là Angel Villoldo. Bản nhạc vì thế mà mất đi chiều sâu ban đầu do thiếu hẳn một cách đọc.

Đến năm 1947, bài El Choclo lại có thêm một lời thứ ba trong tiếng Tây Ban Nha. Nhà thơ Enrique Santos Discépolo với cách dùng chữ trang trọng trau chuốt, lái hẳn nội dung của nguyên tác về một hướng khác. Tác giả nói về tình quê hương, những kỷ niệm thời thơ ấu để gợi lên tình cảm gắn bó của ông với đất nước, quê nhà thông qua biểu tượng của dòng nhạc tango, từ lúc khai sinh cho tới khi trở thành hình ảnh tiêu biểu của một quốc gia.
Từ năm 1952 trở đi, bản nhạc El Choclo nổi danh trên khắp thế giới nhờ có thêm phiên bản tiếng Anh là Kiss of Fire (Nụ hôn rực lửa). Nhiều ca sĩ nổi tiếng quốc tế như Nat King Cole, Connie Francis, Louis Armstrong, Tony Martin, Georgia Gibbs … đều có thu âm bài này.

Những năm gần đây hơn thì có các phiên bản của Julio Iglesias, Helmut Lotti hay của Hugh Laurie.
Butterfly Animation
Lối dùng ca từ trau chuốt của nhà thơ Enrique Santos Discépolo định hình khuôn thước của bài El Choclo, tất cả các phiên bản ghi âm trong tiếng Tây Ban Nha đều chọn lời thứ ba làm khuôn mẫu. Các bản dịch cũng ít nhiều gợi hứng từ lời này. Bài thơ của Enrique Discépolo được nhiều người tán tụng, trong đó có văn hào trứ danh Jorge Luis Borges khi ông cho rằng không có bài thơ nào viết về tango hay như bài thơ này.
Nhưng bên cạnh đó, cũng có ý kiến ngược lại, đánh giá rằng El Choclo đã hai lần bị kiểm duyệt : khi giai điệu cực kỳ quyến rũ của bài hát trở nên phổ biến, thì ca từ nguyên gốc của bài hát lại bị cắt xén, sửa đổi cho lọt tai đa số người nghe. Vào những năm 1930, khi các dàn nhạc thường xuyên biểu diễn bài này trong các buổi dạ hội dành cho giới thượng lưu, qúy tộc, thì ca từ khiêu gợi của bản nhạc nguyên gốc khó mà chấp nhận được.

Khi nhìn lại các bản nhạc tango viết vào những năm 1890, người ta sẽ thấy là có nhiều bài hát thô tục, thô trong cách tả chân, tục vì có sao nói vậy. Nhưng bên cạnh đó, cũng có nhiều bài đậm đặc chất thơ, trong đó các tác giả khuyết danh cũng như các nhà soạn nhạc lưu danh hậu thế nhờ trổ tài luồn lách, nói bóng nói gió, qua ẩn dụ hay hoán dụ, dùng chi tiết để nói lên tổng thể, dùng cận ảnh để phác họa toàn cảnh.

Thông qua những hình tượng như Una Flota (Ống sáo)Siete pulgadas (Bảy tấc hay là Dài như bảy đốt ngón tay), El Serrucho (Ổ khóa)El fierrazo (Nòng súng) hay El Choclo (Trái Ngô), các tác giả đánh vào tâm trí người nghe. Hình ảnh càng thanh, thì ý nghĩa càng tục : Chỉ cần một chút tưởng tượng thì người ta có thể hình dung ra được các tác giả đang muốn nói gì.
Không phải ngẫu nhiên mà tango từng được gọi là Vũ điệu của ác qủy, bời vì nó biểu hiện cho đam mê rực cháy lửa tình, con tim hừng hực dục vọng trong cái thời khai sinh, từ cái thuở nguyên thủy. Những giọng ca ‘‘thiên thần’’ sau đó nổi danh là ông vua hay bà hoàng của thể điệu này, biết lột tả cái hồn của tango do có kinh nghiệm từng trải với nỗi đau xác thịt.

Khi nghe các phiên bản sau này của bài El Choclo, cái bối cảnh hình thành của dòng nhạc tango trở nên mờ nhạt hơn. Trong nghĩa đen, ca từ nguyên gốc làm cho ta liên tưởng đến những ca khúc dân gian đồng án, còn trong nghĩa bóng, ý nghĩa của bài hát làm cho những tác giả thánh thiện đạo mạo phải thẹn thùng đỏ mặt.

Trong cách chơi chữ hình thanh mà bóng tục, bài hát Trái Ngô coi vậy mà lại khuynh đảo tư tưởng phải đạo, vì thế cho nên các tác giả thường dùng uyển ngữ để làm nhẹ đi ca từ. Khi lược bỏ thủ pháp hoán dụ, lưỡi kéo kiểm duyệt đã hai lần cắt ngang "Của quý Đàn ông".
910a463c9c5b3522ad4fa73c03e5a7a6
EL CHOCLO
Con este tango que es burlón y compadrito,
se ató dos alas la emoción de mi suburbio.
Con este tango nació el tango y como un grito
salió del sórdido barrial buscando el cielo.
Conjuro extraño de un amor hecho cadencia
que abrió caminos sin más ley que su esperanza,
mezcla de rabia, de dolor, de fe, de ausencia
llorando en la inocencia de un ritmo juguetón.
Por tu milagro de notas agoreras
nacieron sin pensarlo las paicas y las grelas,
luna en los charcos, canyengue en las caderas
y un ansia fiera en la manera de querer…
Al evocarte…
tango querido…
siento que tiemblan las baldosas de un bailongo
y oigo el rezongo de mi pasado.
Hoy que no tengo…
más a mi madre…
siento que llega en punta ‘e pie para besarme
cuando tu canto nace al son de un bandoneón.
Carancanfunfa se hizo al mar con tu bandera
y en un pernó mezcló París con Puente Alsina.
Fuiste compadre del gavión y de la mina
y hasta comadre del bacán y la pebeta.
Por vos susheta, cana, reo y mishiadura,
se hicieron voces al nacer con tu destino,
misa de faldas, kerosén, tajo y cuchillo
que ardió en los conventillos y ardió en mi corazón.
Tango querido … tango argentino
siento que tiemblan las baldosas de un bailongo
y oigo el rezongo de mi pasado.
Tango querido … tango argentino
siento que llega en punta ‘e pie para besarme
cuando tu canto nace al son de un bandoneón.
với bản Tango này dó là niềm vui và Compadrito,
là cảm xúc bay bổng ràng buộc ở vùng ngoại ô này.
Bản Tango vốn dĩ là Tango cùng tiếng than
khiến những người dân nghèo ngước nhìn bầu trời.
mê đắm những giai điệu như thứ tình yêu mới mẻ
như  trải ra những con đường không nhiều trói buộc nhưng nhiều hy vọng
hòa trộn của sự giận dữ, nỗi đau, niềm tin, và..
không than khóc trong yên bình của những giai điệu vui tuơi
cho bạn sự kì diệu của những từ ngữ xa xưa
nảy sinh ngoài ý muốn của Paice và Grela,
vầng sáng trên cao, điệu Canyengue lắc trên hông
và niềm khát khao mạnh mẽ trong sự đam mê …
điệu Evocarte …
Tango đam mê …
tôi cảm nhận được những bí ẩn của bản Bailongo
mà tôi nghe được những tiếng thì thào của ngày qua.
giờ đây tôi không còn …
nhiều điều dành cho mẹ tôi …
tôi thấy đó là cảm hứng để đi những bước cho Bes
khi những bài hát của anh viết với điệu Bandoneon.
Carancanfunfa dẫn bạn đến biển với ngọn cờ
và mạnh dạn ở Paris với sự  hòa quyện Bridge Alsina.
anh là Gabion và ***.. *** … ***



những đống váy áo, dầu lửa, vêt cắt và con dao
đã cháy lên ở Conventillo và đốt cháy tim tôi.
bản Tango khao khát … bản tango Argentinao
tôi cảm nhận được những bí ẩn của bản Bailongo
mà tôi nghe được những tiếng thì thào của ngày qua.
bản Tango khao khát … bản tango Argentina
tôi thấy đó là cảm hứng để đi những bước cho Bes
khi những bài hát của anh viết với điệu Bandoneon.

C887b41c20160dcf07f5e34ef0b631ed

Kiss of Fire

Georgia Gibbs
I touch your lips and all at once the sparks go flying
Those devil lips that know so well the art of lying
And though I see the danger, still the flame grows higher
I know I must surrender to your kiss of fire
Just like a torch, you set the soul within me burning
I must go on, I’m on this road of no returning
And though it burns me and it turns me into ashes
My whole world crashes without your kiss of fire
I can’t resist you, what good is there in trying?
What good is there denying you’re all that I desire?
Since first I kissed you my heart was yours completely
If I’m a slave, then it’s a slave I want to be
Don’t pity me, don’t pity me
Give me your lips, the lips you only let me borrow
Love me tonight and let the devil take tomorrow
I know that I must have your kiss although it dooms me
Though it consumes me, your kiss of fire
Since first I kissed you my heart was yours completely
If I’m a slave, then it’s a slave I want to be
Don’t pity me, don’t pity me
Give me your lips, the lips you only let me borrow
Love me tonight and let the devil take tomorrow
I know that I must have your kiss although it dooms me
Though it consumes me……. your kiss of fire!!!
Anh chạm nhẹ lên làn môi em
Và bất chợt những đốm lửa bay lên không trung
Những bờ môi ma quỷ thật biết nghệ thuật nói lời dối lừa
Và dẫu cho anh thấy cả sự hiểm nguy
Cho đếm lúc ngọn lửa bùng lên dữ dội hơn
Và anh biết mình sẽ phải đầu hàng trước nụ hôn nồng cháy của em
Như ngọn đuốc, em thiết lập tâm trí mà không cần anh châm ngòi
Anh vẫn phải tiếp tục, trên con đường không có đường về
Và dẫu cho anh có bị đốt cháy thành tàn tro
Cả thế giới của anh sẽ tan vỡ vì thiếu mất nụ hôn nồng cháy của em
Anh không thể chống lại em, trong cơn khó khăn có điều gì tốt không?
Có điều gì tốt không nếu anh phủ nhận em là tất cả những gì anh thèm muốn
Từ lúc anh trao em nụ hôn đầu tiên của chúng ta,
Con tim này đã hoàn toàn là của em
Nếu anh là tên nô lệ, thì đây chính là tên nô lệ mà anh muốn trở thành
Xin em đừng thương hại anh, đừng thương hại anh
Trao anh đóa môi nồng của em, chỉ bờ môi của em, hãy cho anh mượn nó chút thôi
Hãy say tình với anh đêm nay và mặc quỷ ma mang đi ngày mai
Anh biết mình phải có được nụ hôn của em
Dẫu cho nó là án tử dành cho anh
Dẫu cho nó thiêu rụi anh
Nụ hôn nồng cháy của em
Từ lúc anh trao em nụ hôn đầu tiên của chúng ta,
Con tim này đã hoàn toàn là của em
Nếu anh là tên nô lệ, thì đây chính là tên nô lệ mà anh muốn trở thành
Xin em đừng thương hại anh, đừng thương hại anh
Trao anh đóa môi nồng của em, chỉ bờ môi của em, hãy cho anh mượn nó chút thôi
Hãy say tình với anh đêm nay và mặc quỷ ma mang đi ngày mai
Anh biết mình phải có được nụ hôn của em
Dẫu cho nó là án tử dành cho anh
Dẫu cho nó thiêu rụi anh
Nụ hôn nồng cháy của em
B706a6675b8966f3f468b693c656f6b9
Tình Yêu Như Mũi Tên
Cuộc đời chỉ để mà buồn sao em mưa đêm gió oán than
Còn gì đâu em khi thu lại về với lá rơi ly tan
Còn gì đâu em lời thề trăm năm chỉ là dĩ vãng thôi
Nay tình đã vắng như vở kịch đời giữa bóng đêm buông màn
Còn gì đâu em vì tình ra đi bay theo những bóng chim
Cho ta nhức nhối đau hơn một lần khi tan rã trái tim
Hạnh phúc đã héo khô giữa đôi tay như nụ hoa thời gian
Có nghe đêm này tuợng đá khóc hơn mưa ngàn
Thôi thì đành quên nhau như lá chôn đi mùa đông,
như nắng phai đi hình bóng,
cho chết đi khung trời mơ mộng
Thôi thì đành quên nhau cho tắt đi khung đàn đớn đau,
sân khấu yêu đuơng muôn đời mang theo vạn câu gian dối
Chiều tím vây chân trời, người đã đi xa người
Ngày tháng yêu nhau chỉ còn lại trong ta bao nhiêu xót xa
Thôi ta cố quên đi buồn nào rồi cũng phai mờ
Đuờng phố đêm xa mù
Thành phố quên lên đèn
Một thoáng đam mê trả lại đời em mang đi như mũi tên
Ôi tình yêu mũi tên ngập sâu vào đáy tim
**
Cuộc đời chỉ để mà buồn sao em mưa đêm gió oán than
Còn gì đâu em khi thu lại về với lá rơi ly tan
Còn gì đâu em lời thề trăm năm chỉ là dĩ vãng thôi
Nay tình đã vắng như vở kịch đời giữa bóng đêm buông màn
Còn gì đâu em vì tình ra đi bay theo những bóng chim
Cho ta nhức nhối đau hơn một lần khi tan rã trái tim
Hạnh phúc đã héo khô giữa đôi tay như nụ hoa thời gian
Có nghe đêm này tuợng đá khóc hơn mưa ngàn
Như hồn ta mang vết thương đời
Kiếp này thôi trót lỡ duyên rồi
Ngày tháng yêu nhau chỉ còn lại trong ta bao nhiêu xót xa
Thôi ta cố quên đi, buồn nào rồi cũng phai mờ
Ta nhìn ta cây lá sang mùa
Quãng đời ta tăm tối u phiền
Một thoáng đam mê trả lại đời em mang đi như mũi tên
Ôi tình yêu mũi tên ngập sâu vào đáy tim.

No comments:

Tìm hiểu y phấn tảo

  ( trích trong sách phật quốc ký sự ) của t/g Thích Phước Tiến