Nghe lại bản gốc tuyệt đẹp: L’amour est bleu – Tình yêu màu xanh khi anh đến bên nàng

L’amour est bleu là một bài hát trữ tình lãng mạn nhạc Pháp. Bài hát mô tả một cách tinh tế và trữ tình về những niềm vui và nỗi đau của tình yêu, hòa quyện trong những lời ca mang đầy màu sắc. Với giai điệu nhẹ nhàng, âm thanh trong trẻo, L’amour est bleu trở nên cuốn hút và nổi tiếng khi được dịch sang tiếng Anh. Với công chúng yêu nhạc Việt Nam, nó được biết đến với cái tên: Tình yêu màu xanh.

L’amour est bleu được sáng tác bởi André Popp, phần lời được viết bởi Pierre Cour vào năm 1967.

Sau này Brian Blackburn đã viết lời bài hát bằng tiếng Anh có tựa đề: Love is blue. Bài hát lần đầu tiên được thực hiện bằng tiếng Pháp do ca sĩ người Luxembourg Vicky Leandros trình bày năm 1967.

Sự tinh tế trong cách biểu lộ sắc thái của tình yêu

Trong nhạc khúc L’amour est bleu – Love is blue, người ta bắt gặp những cung bậc cảm xúc của một người trong tình yêu qua những gam màu cùng với hình ảnh ví von thơ mộng

Khi con tim bắt đầu biết rung động, biết yêu thương và biết nhớ nhung. Làn môi kia như muốn tô thêm hồng, muốn ngắm nhìn mình lâu hơn trên gương để tự hỏi: Có phải con tim đang thổn thức loạn nhịp vì yêu.

Bởi vì yêu nên tấm lòng cũng rộng mở, như đủ chứa cho cả thế gian. Chính vì thế khung trời trở nên cao đẹp, một màu xanh của hi vọng và yên bình. Nó giống như khoảnh khắc đầu tiên cho một mối tình, với những ấm êm, nồng nàn và đắm say.

Ngát xanh, xanh như khung trời 
Tình yêu màu xanh lúc em đã yêu rồi 
Ấm êm trong đôi tay người 
Đời bao nồng say khi môi hồng tìm môi

Những hình ảnh tinh tế với những ca từ đẹp đẽ đủ để nói lên rằng: tình yêu là liều thuốc cho trái tim, là những vuốt ve, an ủi cho những nỗi buồn hay như một phép màu kì diệu chữa lành cho tất cả những vết sẹo của tâm hồn.

Người ta ví tình yêu là vị thần hồi sinh cho tâm hồn cằn cỗi trở lên vui tươi, thì trong ca khúc này, nó được ví von như mùa xuân xinh đẹp. Mùa của những yêu thương, của sự sống và của tái sinh.

Khi yêu nhau, người ta như bao dung hơn, tâm hồn như rộng mở hơn. Chính vì thế mà với tình yêu người ta như tìm về bờ vai mà nương tựa, sẻ chia những cay đắng ngọt bùi. Để rồi lòng với lòng như được sưởi ấm, tim với tim như để yêu thương:

Ngát xanh, khi em bên chàng 
Tình yêu màu xanh vuốt ve trái tim buồn 
Đã qua đi cơn mê chiều 
Mùa xuân vừa sang trong lòng người mình yêu

Và rồi khi yêu thương cùng những êm đềm như biến mất, để mây kia kéo đen kịt bầu trời

Tình yêu như trái chín là thơm ngọt nhưng cũng chẳng thể mãi ở trên cành. Nó giống như những đắm say của giấc mơ màu hồng lung linh, huyền ảo. Và sợi tình là mong manh, hợp tan như trò chơi của định mệnh. Người đến mang theo những yêu thương ngọt ngào, rồi người đi để hồn ta như đìu hiu cô quạnh. Đôi mắt xưa nhìn đời với màu xanh của hi vọng, là bình yên và hạnh phúc đắm say thì nay người lẻ bóng âm thầm trong sầu muộn.

Lòng lạnh lẽo vò võ đêm đông mà buồn bã trào dâng, mưa gió tới như vô tình làm se cắt tâm hồn. Màu tình yêu như màu của tuyệt vọng, một màu xám đen bao phủ khắp bầu trời.

Tưởng tình ta êm đềm dòng suối mơ 
Như nắng lên tình mong manh như giọt sương

Nhớ thương đôi vai rã rời 
Tình đâu còn xanh ngát xanh mắt em cười 
Tháng năm qua trong âm thầm 
Đìu hiu đời em trong cơn sầu ngàn năm

Xám đen như đêm đông dài 
Tình sao màu đen lúc anh đã đã đi rồi 
Khóc lên cho vơi u hoài 
Trời mưa ngoài kia hay giọt lệ sầu rơi

Giọt nước mắt rơi như giọt mưa xối xả, nỗi u hoài như vây kín tâm hồn. Mối tình dang dở giờ đây như con tim lỗi nhịp. Anh đi rồi nửa hồn kia như chết, một màu tang thương là tiếng khóc cho một cuộc tình.

Nỗi nhớ nhung cùng với những hoài niệm như để người ta cứ mãi phải chìm trong những khoảnh khắc của khổ đau.

Gió ơi ru chi cơn buồn 
Tình yêu dở dang gãy đôi cánh thiên thần 
Xót xa khi đôi tay rời 
Tình mang màu tang trong chiều vọng hồn em

Bức tranh sắc màu biến đổi theo những cung bậc cảm xúc của một con người trong tình yêu. Từ khi biết yêu, biết rung động, cho tới những giây phút đắm say nồng nàn hay những giận hờn rồi ai cũng giữ trong mình sự im lặng.

Ta như thể đang lắng nghe thổn thức của tiếng lòng, có còn yêu hay có còn nhớ. Rồi một ngày người ta chợt nhận thấy, nửa cuộc đời không thể thiếu bóng dáng người kia. Và họ lại một lần nữa tìm thấy nhau sau đôi lần trái tim kia lỗi nhịp.

Ngát xanh, xanh như trăng thề, tình em lại xanh lúc anh đã quay về

Có thể thấy rằng, câu chuyện tình yêu với những đổi thay cũng là những sắc màu tô lên giá trị của cuộc sống. Nếu ta cứ yêu và được yêu một cách dễ dàng, thì có lẽ hạnh phúc kia là đơn thuần dễ kiếm.

Nhưng sẽ có những giận hờn hay chia xa để con người ta được lắng nghe chính mình, được hiểu trái tim mình và sẽ vỡ òa trong hạnh phúc khi họ thực sự cảm thấy rằng, cuộc sống của họ không thể thiếu người kia. Đến lúc ấy sự tái hợp là để con người ta biết nâng niu và trân trọng nhau hơn trong cuộc sống này.

Rồi một hôm khi người về lối xưa
Nghe ngỡ ngàng, tình say sưa vui đại dương

Ngát xanh, xanh như trăng thề 
Tình em lại xanh lúc anh đã quay về 
Cánh tay yêu đương vỗ về 
Nụ hôn nở hoa thấy giọt lệ nhòa mi
Nụ hôn nở hoa thấy giọt lệ nhòa mi.

Tình yêu màu xanh là tình khúc với những ca từ thật đặc biệt. Chỉ với những sắc màu giản đơn, chỉ có mưa và gió nhưng nó lại không hề đơn điệu. Mà ở đó người ta tìm thấy sự thể hiện thật tinh tế khi dùng chính sự giản đơn đó mà khắc họa những cung bậc của cảm xúc của một con người khi yêu. Một bức tranh mà ở đó người ta có thể cảm nhận được khi nào thì trái tim yêu là hạnh phúc ngất ngây, khi nào là nhớ thương và khi nào là giận hờn chia xa, hay những phút giây tái hợp với sự trào dâng của xúc cảm. Quả là một ca khúc mà ở đó, sự khéo léo và tinh tế của người nhạc sĩ thể hiện không chỉ bằng hình ảnh mà còn ở từng nốt nhạc đầy say mê.

Lời bài hát tiếng Pháp:

L’amour est bleu

Doux, doux, l’amour est doux 
Douce est ma vie, ma vie dans tes bras 
Doux, doux, l’amour est doux 
Douce est ma vie, ma vie près de toi 

Bleu, bleu, l’amour est bleu 
Berce mon cœur, mon cœur amoureux 
Bleu, bleu, l’amour est bleu 
Bleu comme le ciel qui joue dans tes yeux 

Comme l’eau, comme l’eau qui court 
Moi, mon cœur court après ton amour 

Gris, gris, l’amour est gris 
Pleure mon cœur lorsque tu t’en vas 
Gris, gris, le ciel est gris 
Tombe la pluie quand tu n’es plus là 

Le vent, le vent gémit 
Pleure le vent lorsque tu t’en vas 
Le vent, le vent maudit 
Pleure mon cœur quand tu n’es plus là 

Comme l’eau, comme l’eau qui court 
Moi, mon cœur court après ton amour 

Bleu, bleu, l’amour est bleu 
Le ciel est bleu lorsque tu reviens 
Bleu, bleu, l’amour est bleu 
L’amour est bleu quand tu prends ma main 

Fou, fou, l’amour est fou 
Fou comme toi et fou comme moi 
Bleu, bleu, l’amour est bleu 
L’amour est bleu quand je suis à toi 

L’amour est bleu quand je suis à toi…

Còn đây là lời tiếng Anh của bài hát:

lời tiếng pháp chuyển ngữ sang Anh

Sweet, sweet, love is sweet
Sweet is my life, my life in your arms
Sweet, sweet, love is sweet
Sweet is my life, my life close to you

Blue, blue, love is blue
Cradle my heart, my loving heart
Blue, blue, love is blue
Blue like the sky which play in your eyes

Like the water, like the running water
Me, my heart runs after your love

Grey, grey, love is grey
My heart weeps since you went away
Grey, grey, the sky is grey
The rain falls when you’re not there anymore

The wind, the wind moans
The wind weeps since you went away
The wind, the cursed wind
My heart weeps when you’re not there anymore

Like the water, like the running water
Me, my heart runs after your love

Blue, blue, love is blue
The sky is blue when you return
Blue, blue, love is blue
Love is blue when you take my hand

Mad, mad, love is mad
Mad like you and mad like me
Blue, blue, love is blue
Love is blue when I am yours

Love is blue when I am yours…

Love Is Blue

Blue, blue, my world is blue
Blue is my world now I'm without you
Gray, gray, my life is gray
Cold is my heart since you went away

Red, red, my eyes are red
Crying for you alone in my bed
Green, green, my jealous heart
I doubted you and now we're apart

When we met how the bright sun shone
Then love died, now the rainbow is gone

Black, black, the nights I've known
Longing for you so lost and alone
Gone, gone, the love we knew
Blue is my world now I'm without you. 

dịch ý

(Những khoảng lặng của cuộc đời)

Thế giới của em luôn tràn ngập một màu xanh hy vọng
Nhưng từ khi vắng anh,nó chỉ còn là màu xanh buồn bã
Cuộc sống của em trở nên nhạt nhòa như màu xám
Trái tim em lạnh lẽo khi anh rời bỏ nơi này

Màu đỏ hiện hữu lên trong đôi mắt em
Mỗi khi khóc ướt gối và nỗi cô đơn tràn ngập
Màu xanh là màu của trái tim ghen tuông
Vì trót nghi ngờ và giờ đây chúng ta xa nhau

Khi chúng ta gặp nhau, mặt trời trên cao chiếu sáng rực rỡ
Và rồi tình yêu chết đi, sắc cầu vồng lung linh cũng rời bỏ em

Màu đen là màu của bóng đêm
Của những đêm dài cô đơn và lạc lõng chờ đợi bóng hình anh
Tình yêu của chúng ta đã vỗ cánh bay đi
Và thế giới của em chỉ còn một màu xanh buồn bã khi thiếu vắng anh

You Light Up My Life ( thắp sáng cuộc đời em )

BẠN TỐT 
Suốt ba mươi năm hoạn nạn, Bờ Tường là người bạn tốt nhất của tôi vì nó biết nghe và không biết nói.

TRIẾT HỌC VÀ THƠ 
Một nhà lý luận viết về triết học và thơ như sau:
Triết học ưu đãi sự sáng sủa. Thơ ngược lại
khuyến khích sự kì bí.
Đối với triết học, ngay cả bóng tối cũng sáng.
Đối với thơ, ngay cả ánh sáng cũng tối.
Đó là hai cực của ngôn ngữ.

LÝ THUYẾT HỖN ĐỘN 
Trật tự sinh ra từ hỗn độn. Khái niệm vật lý này có thể được sử dụng như một khái niệm mỹ học 100%.

THẾ NÀO VÀ TẠI SAO 
Một trong những nhược điểm của một số triết gia là nặng về câu hỏi thế nào và nhẹ về câu hỏi tại sao.

Không ai định yêu một người, cũng như một thành phố. Dẫu thành phố đó là Pari.

Tôi cũng không có ý định yêu một người nhưng tôi lại là trò chơi của thần ái tình 

Tôi vốn không phải một người chữ lãng mạn.

Đừng nên quên những bài thơ Đường kiệt xuất đa phần đều là những bài thơ ly tình.

Trong tình yêu người ta thường tiêu hai thứ tiền. Và nhà thơ bao giờ tim cũng chỉ tệ mạnh. Riêng có từ vốn nặng lòng. Thơ chính là từ tình, cũng có nghĩa tự tình tức là yêu đơn thương, yêu thất tình, yêu bóng.
Đó là nỗi sầu vạn cổ  cũng là thách thức và niềm lạc quan ngoan cố của nhà thơ.

You Light Up My Life

Debbie Boone

So many nights I sit by my window
Waiting for someone to sing me his song
So many dreams I kept deep inside me
Alone in the dark but now
You’ve come along

You light up my life
You give me hope
To carry on
You light up my days
and fill my nights with song

Rollin’ at sea, adrift on the water
Could it be finally I’m turning for home?
Finally, a chance to say hey,
I love You
Never again to be all alone

You light up my life
You give me hope
To carry on
You light up my days
and fill my nights with song

You light up my life
You give me hope
To carry on
You light up my days
and fill my nights with song

It can’t be wrong
When it feels so right
‘Cause You
You light up my life

Dịch lời việt

Đã nhiều đêm em ngồi bên cửa sổ
Đợi chờ ai đó cất lên bản tình ca
Nhiều giấc mơ em ấp ủ trong lòng
Một mình trong đêm vắng
Nhưng giờ anh đã đến

Anh thắp sáng cuộc đời em
Anh cho em hy vọng
Để tiếp tục sinh tồn
Anh thắp sáng những ngày dài
Và lấp đầy đêm tối
Bằng những bài ca

Lênh đênh trên biển cả
Trôi dạt trên mặt nước
Cuối cùng em lại quay về
Một cơ hội để cất lên tiếng nói
Rằng, em yêu anh

Anh thắp sáng cuộc đời em
Anh cho em hy vọng
Để tiếp tục sinh tồn
Anh thắp sáng những ngày dài
Và lấp đầy đêm tối
Bằng những bài ca

Anh thắp sáng cuộc đời em
Anh cho em hy vọng
Để tiếp tục sinh tồn
Anh thắp sáng những ngày dài
Và lấp đầy đêm tối
Bằng những bài ca

Không bao giờ sai lầm
Khi nó là sự thật
Vì anh đã thắp sáng cuộc đời em

Tôi đã nghe ca khúc này trong một bộ phim , xem phim khá lâu rồi , chỉ còn nhớ cái cảnh phim gần cuối . Cô gái thật xinh đẹp , cô ngồi đánh đàn piano và ca bài hát này trong niềm hân hoan . Khuôn mặt rạng ngời niềm hạnh phúc của cô . Chắc đã có ai thắp sáng cuộc đời cô rồi .

Còn ta , với riêng ta  thì liệu có phép màu nào trong sự chờ đợi không nhỉ  , chờ đợi và hy vọng ……….

Tình yêu sẽ đến mang theo ánh sáng sau những……… đêm dài bất tận . Ta mong chờ vị thần tình yêu , thần Tình Yêu ….chứ không phải là thần Cupid  đâu .

Kiss me honey & Blog giống cái gì

Theo dõi các bài bàn về blog và quản lý blog, thấy nhiều người vẫn hiểu blog là "nhật ký điện tử" hay "nhật ký trực tuyến". Cách hiểu ấy rõ là không hợp, vì blog "quái" lắm chứ không chỉ như nhật ký. Dưới đây là một số cách dùng blog khác với nhật ký:
* Sưu tầm và lưu trữ tư liệu trực tuyến, trong đó có thể có cả hình ảnh, âm thanh, video...
* Ghi chép, trao đổi ý tưởng, thảo luận... phục vụ công việc và các hoạt động khác.
* Vận động thực hiện một nhiệm vụ, công việc gì đó (ví dụ blog Đoàn Kết - vận động cứu trợ nạn nhân bão lụt).
* Phục vụ giảng dạy, học tập (như  blog "Learning Einglish: ).
* Kinh doanh, buôn bán (giới thiệu sản phẩm, bán hàng, nhận phản hồi của khách hàng).
* Đăng tải các tác phẩm văn học, nghệ thuật (văn, thơ, ảnh, nhạc, phim...)
* Đưa tin, phân tích, đưa ra ý kiến về bất cứ chủ đề, đề tài gì (cách nói thế nào, xử phạt ra sao nếu nội dung vi phạm pháp luật lại là chuyện khác)
* Giao lưu, kết bạn, tìm việc...
* Tiếp thị bản thân (mà cũng có thể tiếp thị cho người khác, hoặc tiếp thị hình ảnh Việt Nam chẳng hạn)
* ... (chắc còn nữa)
Từng đấy tác dụng mà cứ trói nó vào một cái tên “nhật ký trực tuyến” thì "tội "nó quá. Thử xem một vài định nghĩa hoặc cách hiểu khác xem nào:
“Blog là nhật ký riêng tư khi người viết chỉ viết cho riêng mình” 
Không chắc, vì khi để chế độ "just me" (không public), tôi cũng có thể dùng blog không phải như nhật ký, ví dụ dùng để sưu tầm tư liệu, ghi chép ý tưởng, học tập, đăng tải các tác phẩm văn học, nghệ thuật...
Khi để ở chế độ public, “blog đã thành một công cụ phát ngôn, một phương tiện phát ngôn” .
Không hẳn, vì khi public, tôi có thể dùng nó như một công cụ học tập, kinh doanh, sưu tầm tư liệu, giao lưu kết bạn... Khi tôi không thích phát ngôn thì đừng bắt tôi phát ngôn.

Là phương tiện truyền thông cá nhân?
Cũng không hoàn toàn, vì khi tôi để ở chế độ riêng tư thì không thể xem đó là phương tiện truyền thông. Thậm chí tôi để public thì cũng chưa chắc nó đã mang tính truyền thông. Và cũng không phải cứ cá nhân thì mới dùng blog. Hoàn toàn có thể có (và thực tế đã có) những blog của một nhóm, một lớp, một công ty, một tổ chức... Về kỹ thuật, có thể “set” quyền cho nhiều người viết chung một blog.

Là báo trực tuyến?
Không đúng, vì chẳng có ban biên tập, chẳng có ai là tổng biên tập và cách tổ chức, tiêu chí bài vở, thời gian cập nhật nói chung là khác, chưa nói đến cơ chế cơ quan chủ quản ở Việt Nam. Ấy thế mà nó từng được đề nghị đưa vào Luật Báo chí.

Là website cá nhân?
Gần đúng, nhưng dễ nhầm với các trang web và website truyền thống (ít tính tương tác). Mặt khác, không chỉ có cá nhân mới sử dụng blog. Tôi thử đưa ra một định nghĩa:
Blog là một phương tiện đăng tải, lưu trữ nội dung số trên mạng; phù hợp với đối tượng sử dụng cá nhân hoặc nhóm nhỏ; dễ dàng kết nối với nhau; có thể tương tác với người đọc, người xem, người nghe thông qua chức năng comment...
Xem ra định nghĩa này "mở hơn" một tí, nhưng mà dài quá và cũng không chắc đủ.
Tôi không nghĩ ra được từ/cụm từ nào khác ngắn gọn để gọi cho đáng. Chỉ có một từ có thể dùng mà không phải băn khoăn gì, đó chính là “blog”. Đành vẫn dùng từ của Tây vậy.
Có thể có người thấy blog không được coi là nhật ký thì bức xúc hỏi: "Vậy blog có còn là nhật ký cá nhân nữa hay không?". Hay chưa, sao blog cứ phải là nhật ký cá nhân? Sao lại bắt thực tế chạy theo định nghĩa (hoặc cách hiểu) của mình như thế?

Blog  đơn giản là blog là niềm đam mê của tôi  là tình yêu của tôi , blog là người tình , người yêu của tôi. Blog như một ngôi nhà , nơi tôi lưu trú , nơi tôi nương tựa mỗi khi phong ba bão tố.

Kiss me honey

Kiss me honey, honey kiss me
Thrill me honey, honey thrill me
Don’t care even if I blow my top
But honey, honey don’t stop

I’d like to play a little game with you
A little game that’s special made for two
If you got close than I will show you how
Closer, closer now

We’ve never played this little game before
If you relax than you’ll enjoy it more
Just settle down and let me teach you how
Closer, closer now

You kiss me well
My lips begin to burn
And I can tell I’ve got a lot to learn
So hold me close and darling show me how
Closer, closer now

Dịch ý

Hôn em đi, cưng ơi, hôn em đi nào
Hãy làm em đê mê, cưng ơi, hãy làm em đê mê
Đừng bận tâm nếu như em cởi bay hết áo ( Phần này thì chỉ nói về cái áo để che bên ngoài , nếu xem trong các video thì mọi người sẽ thấy phần này trong buổi trình diễn của các ca sĩ hát nhạc dance )
Nhưng cưng ơi, đừng dừng nhé!

Em muốn chơi với anh một trò chơi nhỏ
Một trò chơi nhỏ chỉ dành cho hai ta
Nếu anh đến gần em sẽ cho anh thấy
Hãy đến gần nữa, gần nữa nào.

Chứng ta chưa từng chơi trò này trước đây
Nếu anh thư thả anh sẽ cảm thấy thích thú hơn
Hãy nằm xuống đây và em sẽ dạy cho anh biết
Sát vào, sát vào đi anh!

Anh hôn em thật nồng nàn

Đôi môi em cháy bỏng

Và em có thể nói rằng em đã biết được nhiều điều

Vậy anh yêu ơi, hãy ôm em thật chặt và

anh yêu ơi hãy cho em thấy điều đó như thế nào

Chặt hơn, chặt hơn nữa đi anh!

Just walk away – Anh cứ đi đi

Nếu trong kiếp người mai sau
Người gửi hồn tôi trở lại ( tôi không mong chờ điều này sảy ra )
Thì những cay đắng đời này
Chẳng còn cùng tôi đi mãi

Ước vọng ngông cuồng mê mải
Hay niềm mơ chưa thỏa lòng
Và những ân tình dang dở
Xin cũng gửi vào hư không

Anh hãy quyết định đi , nếu anh muốn đi thì em đâu thể giữ anh lại được . Em chỉ có thể giữ lại những kỷ niêm và hình bóng của anh thôi .

Anh đi , trái đất vẫn quay đều  dưới mặt trời vàng rực rỡ . Anh đi , chim vẫn hót líu lo mỗi sáng sớm khi hạt sương còn chưa tan trên lá cây . Anh đi , mặt trăng vẫn đẹp , tròn , khuyết  và sáng lung linh mỗi khi chiếu vào màn đêm , trăng vẫn lấp lánh ánh vàng trên mặt hồ xanh thẳm . Anh đi , những vì sao vẫn lấp lánh trên bầu trời , gió vẫn thổi khúc tình ca cho mây  bay bềnh bồng , mưa vẫn rơi những hạt mưa tí tách .   Anh đi , mùa hè vẫn rực rỡ dưới ánh nắng vàng và khi mùa đông băng giá và lạnh buốt tới tuyết trắng rơi xuống cảnh vật vẫn đẹp đẽ như bức tranh thiên nhiên muôn đời vẫn thế.

Just walk away – Anh cứ đi đi

Celine Dion

 

I know I never loved this way before
And no one else has loved me more
With you I’ve laughed and cried
I have lived and died
What I wouldn’t do just to be with you

I know I must forget you to go on
I can’t hold back my tears too long
Though life won’t be the same
I’ve got to take the blame
And find the strengthI need to let you go

Just walk away
Just say goodbye
Don’t turn around now you may see me cry
I mustn’t fall apart
Or show my broken heart
Or the love I feel for you

So walk away
And close the door
And let my life be as it was before
And I’ll never never know
Just how I let you go
But there’s nothing left to say
Just walk away

There’ll never be a moment I’ll regret
I’ve loved you since the day we met
For all the love you gave
And all the love we made
I know I’ve got to find the strength to say

Just walk away
Just say goodbye
Don’t turn around now you may see me cry
I mustn’t fall apart
Or show my broken heart
Or the love I feel for you

So walk away
And close the door
And let my life be as it was before
And I’ll never never know
Just how I let you go
But there’s nothing left to say
Just walk away

Dịch ý

Em cũng biết mình chưa từng ai yêu như vậy
Và không ai có thể yêu em hơn
Bên người em đã cười, đã khóc
Đã sống và yêu hết mình
Là những gì em chưa từng làm chỉ khi ở bên anh

 Em biết mình sẽ phải quên đi và tiếp tục con đường của mình
Làm sao có thể giữ mãi những giọt nước mắt này
Cho dù cuộc sống không còn như cũ
Em sẽ chịu trách nhiệm
Và tìm cho mình một sức mạnh cần thiết để anh ra đi

Vậy anh cứ đi đi
Cứ nói chia tay đi
Đừng ngoảnh mặt lại vì sẽ thấy em rơi nước mắt
Nhưng hẳn là em không thể gục ngã
Không thể cho anh thấy trái tim em tan vỡ
Hay tình yêu em dành cho anh

Vậy anh đi đi
Và đóng cánh cửa lại
Hãy để cuộc sống của em như nó vốn có trước đây
Em sẽ chẳng bao giờ biết
Rằng bằng cách nào em lại để anh đi
Nhưng cũng chẳng còn gì để nói
Anh cứ đi đi

Rồi sẽ có những phút giây em tiếc nuối
Vì đã yêu anh kể từ ngày ta gặp
Với tình yêu anh dành cho em
Và tình yêu chúng ta dành cho nhau
Em biết em đã có đủ sức mạnh để nói ra

Anh cứ đi đi
Nói chia tay đi
Đừng quay lại vì sẽ thấy em khóc
Nhưng em không được gục ngã
Hay cho anh thấy trái tim em tan nát
Hay tình yêu dành cho anh

Vậy anh hãy đi đi
Và đóng cảnh cửa lại
Hãy để cuộc đời em như nó vốn có trước đây
Em sẽ chẳng bao giờ biết
Rằng làm cách nào em để anh ra đi
Nhưng không còn gì để nói nữa cả
Anh cứ đi đi

Giải mã những bí ẩn của thời gian

Trả lời câu hỏi “Thời gian là gì?”, từ thế kỉ thứ V, Thánh Augustine, nhà thần học lừng danh, đã viết: “Nếu không ai hỏi, thì tôi biết; nếu tôi muốn giải thích cho một người hỏi, thì tôi không biết”. Khi được hỏi Thượng Đế tạo ra vũ trụ và thời gian như thế nào, ông nói, Thượng Đế tạo ra vũ trụ không phải trong thời gian mà cùng với thời gian.

Không có gì ám ảnh con người hơn thời gian, đơn giản vì sự sống và cái chết gắn bó với thời gian. Ước mơ trường sinh, khả năng luân hồi, thiên đường và địa ngục, linh hồn bất tử… được sử dụng như những cách thức để vượt qua nỗi sợ hãi trước thời gian. Và thật lạ lùng, mặc cho những bước tiến khổng lồ của khoa học, nhận thức của chúng ta về thời gian chưa vượt qua Thánh Augustine mười sáu thế kỉ trước.

Đồng hồ đá

THỜI GIAN LÀ GÌ?
Đối với nhà vật lý (thông thường), thời gian là cái mà một đồng hồ chính xác đo được. Với nhà toán học, đó là không gian một chiều, được xem là liên tục, nhưng có thể được chia thành các “thời khắc”, giống như từng tấm ảnh trong một cuộn phim. Với số đông, thời gian là cái luôn trôi từ quá khứ qua hiện tại để tới tương lai. Trong thuyết Tương đối, thời gian là chiều thứ tư của vũ trụ, nhưng điều đó không có nghĩa nó đồng nhất với ba chiều không gian, vì công thức tính khoảng cách không thời gian khác công thức tính khoảng cách không gian. Sự phân biệt không gian và thời gian là bệ đỡ cho quan hệ nhân quả, vốn có vai trò thiết yếu trong vận hành vũ trụ. Tuy nhiên, một số nhà vật lý tin rằng, ở thang bậc Planck (10-33 cm và 10-43 giây), là thang bậc nhỏ nhất còn có ý nghĩa vật lý, có thể không gian và thời gian không còn chia tách với nhau.

Đồng hồ cơ khí đầu tiên

ẢO GIÁC DÒNG THỜI GIAN:
Thật lạ là khái niệm dòng thời gian rất quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày lại gây tranh cãi mãi không thôi giữa các nhà tư tưởng. Khái niệm dòng liên quan với vận động. Không có vấn đề gì khi ta nói tới chuyển động của một đối tượng vật lý, như một mũi tên đang bay về đích chẳng hạn. Ta có thể theo dõi sự thay đổi vị trí không gian của nó trong quá trình vận động qua việc xác định tốc độ và gia tốc bay. Ta thường nói vũ trụ vận động hay biến đổi đối với thời gian. Vậy thời gian biến đổi đối với cái gì? (Vì vận động là tương đối, nên ta phải xác định hệ qui chiếu đối với một vận động bất kì). Trong khi mọi dạng vận động khác đều tạo ra mối liên hệ giữa các quá trình vật lý khác nhau, dòng thời gian lại liên hệ thời gian với chính nó. Khi được hỏi: “Mũi tên bay nhanh như thế nào?”, ta có thể nói, chẳng hạn: “Với tốc độ 200 km/giờ”. Nhưng không ai hỏi: “Thời gian trôi nhanh như thế nào?”; vì câu trả lời: “Với tốc độ một giây trên một giây” hoàn toàn vô nghĩa.
Hãy khảo sát cách lập luận mà các nhà triết học Hy Lạp cổ Parmenides và Zeno, cũng như nhà triết học Anh thế kỉ XIX McTaggart, đã dùng. Giả thuyết Alice hy vọng một Giáng sinh có tuyết, nhưng cô thất vọng vì hôm đó trời mưa; tuy nhiên hôm sau cô vui vì trời đổ tuyết. Ta có thể đặt mối liên hệ giữa dòng thời gian với trạng thái tinh thần của cô gái như sau:
Ngày 23-12: Alice hy vọng ngày Giáng sinh có tuyết.
Ngày 24-12:  Alice thất vọng vì trời mưa.
Ngày 25-12:  Alice vui vì trời đang đổ tuyết.

Thời gian- Tranh của Francisco Goya

Trong mô tả trên, không có gì vận động hay biến đổi cả, đó chỉ là trạng thái cụ thể của thế giới tại các ngày khác nhau (mà ta gọi là chuỗi sự kiện A) và trạng thái tinh thần của Alice liên quan với chúng (ta gọi là chuỗi sự kiện B).
Rõ ràng là từng chuỗi sự kiện mô tả chân xác hiện thực, đồng thời chúng lại mâu thuẫn nhau. Chẳng hạn, sự kiện “Alice thất vọng” ban đầu ở thời tương lai, sau đó ở thời hiện tại, rồi trở thành quá khứ. Nhưng quá khứ, hiện tại và tương lai là các phạm trù loại trừ nhau, vậy tại sao một sự kiện đơn nhất lại có thuộc tính của cả ba? McTaggart dùng nghịch lý đó để xem thời gian không có thật. Tuy nhiên phần lớn giới vật lý đặt vấn đề ít nghiêm trọng hơn: dòng thời gian không có thật, nhưng bản thân thời gian thì có thật, giống như không gian.

MŨI TÊN THỜI GIAN:
Ảo giác dòng thời gian liên quan với khái niệm mũi tên thời gian. Tuy bác bỏ dòng thời gian, nhưng giới vật lý chấp nhận mũi tên thời gian (chỉ hướng từ quá khứ qua hiện tại tới tương lai), cũng như xem việc phân biệt “quá khứ” và “tương lai” là có cơ sở vật lý. Hawking đã luận giải rất sâu sắc vấn đề này trong tác phẩm Lược sử thời gian: Từ vụ nổ lớn tới lỗ đen, xuất bản từ 1988.
Nói chung, các sự biến vũ trụ sắp xếp theo thứ tự một chiều. Như gương rơi xuống sàn sẽ vỡ thành từng mảnh, còn quá trình ngược lại – các mảnh vỡ từ sàn bay lên ghép lại thành gương – chưa từng xẩy ra. Đó là bằng chứng trực tiếp và rõ ràng của nguyên lý hai nhiệt động học, cho rằng độ mất trật tự (entropy) của một hệ cô lập luôn tăng. Gương vỡ mất trật tự hơn, có entropy lớn hơn, nên quá trình “gương vỡ lại lành” không thể xẩy ra. Đối với con người, thời gian tâm lý cũng trôi từ quá khứ tới tương lai như thời gian nhiệt động, vì các quá trình tâm lý có cơ sở vật chất là các quá trình điện hóa trong bộ óc, mà các phản ứng sinh học cũng tuân theo các qui luật nhiệt động học. Nói cách khác, hai mũi tên thời gian nhiệt động và tâm lý trùng nhau. (Hawking còn chứng minh mũi tên vũ trụ giãn nở sau Big Bang cũng chỉ hướng như thế; tuy nhiên ta có thể bỏ qua lập luận này, vì khi vũ trụ co lại (ngược với giãn nở), mũi tên cũng không đổi chiều. Điều đó chứng tỏ việc gắn mũi tên thời gian với sự giãn nở có thể không xác đáng).
Chính vì “gương vỡ không lành” mà có sự bất đối xứng giữa quá khứ và tương lai theo trục thời gian. Mũi tên thời gian hình tượng hóa sự bất đối xứng của thế giới theo thời gian, chứ không phải sự bất đối xứng của dòng thời gian. Mũi tên thời gian chỉ hướng về tương lai. Nhưng điều đó không có nghĩa nó bay về tương lai; giống như kim la bàn luôn chỉ phương bắc, nhưng không chạy về phương bắc. Cả hai mũi tên đều hình tượng hóa sự bất đối xứng, chứ không phải vận động hay sự biến dịch. Như vậy mũi tên thời gian chỉ ra sự bất đối xứng trong thời gian, chứ không phải sự bất đối xứng của dòng thời gian. Và các khái niệm “quá khứ” và “tương lai” trong thời gian cũng giống như khái niệm “phía trên” và “phía dưới” trong không gian. Tương quan giữa chúng tùy thuộc vào hệ qui chiếu, vào bản chất thế giới vật chất xung quanh. Chẳng hạn, với người Việt Nam, cảm nhận “phía trên” có thể ngược 180o với cảm nhận của người Mỹ phía bên kia địa cầu.
Nói cách khác, sự bất đối xứng theo thời gian là một thuộc tính của các trạng thái vũ trụ, chứ không phải là thuộc tính của bản thân thời gian. Và trong vũ trụ, chỉ người quan sát có ý thức mới ghi nhận được “dòng thời gian” (khi ta ngủ, tức ở trạng thái dưới ý thức, ý niệm dòng thời gian hoàn toàn biến mất). Đồng hồ cũng không đo dòng thời gian, mà chỉ đo khoảng cách thời gian giữa các sự kiện. Vì thế có thể dòng thời gian là đặc điểm chủ quan trong tâm trí con người, chứ không phải là thuộc tính khách quan của vũ trụ.

TRIẾT HỌC CỦA THỜI GIAN:
Tuy rất kiêu ngạo, nhưng trước những bí ẩn của thời gian, các nhà vật lý cũng phải cầu cứu giới triết học. Theo Carlo Rovelli, một chuyên gia hàng đầu về hấp dẫn lượng tử, lý thuyết hiện đại nhất về không thời gian, đóng góp của triết học đối với quan niệm mới về không thời gian sẽ rất quan trọng. Có nhiều ví dụ minh họa cho nhận định này, tiêu biểu nhất là bài toán “thời gian đông cứng”.
Bài toán xuất hiện khi giới lý thuyết cố gắng lượng tử hóa thuyết tương đối rộng bằng một qui trình gọi là “lượng tử hóa chính tắc”. Qui trình được áp dụng rất tuyệt cho thuyết điện từ, nhưng với thuyết tương đối, sản phẩm của nó – phương trình Wheeler – DeWitt – không có biến thời gian. Nói một cách nôm na, phương trình chỉ ra rằng, vũ trụ không thay đổi mà đông cứng trong thời gian.
Kết quả sai lầm đó có thể xuất phát từ qui trình kỹ thuật, nhưng có thể bắt nguồn từ căn nguyên sâu xa hơn: tính đồng biến tổng quát, xem các qui luật vật lý như nhau với mọi người quan sát. Vật lý quan niệm nguyên lý đó theo nghĩa hình học (tương đối tổng quát là lý thuyết hình học về không thời gian): hai người quan sát sẽ cảm nhận không thời gian có hai hình dạng khác nhau, tùy thuộc vào hệ qui chiếu riêng của mình. Hai hình dạng là “phiên bản biến dạng” một cách trơn tru của nhau, như tách cà phê là phiên bản biến dạng cái bát ăn cơm chẳng hạn. Tính đồng biến nói rằng, sự khác nhau đó không có ý nghĩa; và hai hình học hoàn toàn tương đương nhau về mặt vật lý.
Khoảng 20 năm trước, các nhà triết học Earman và Norton thuộc đại học Pittsburgh cho rằng tính chất tổng quát nêu trên có hệ luận đáng ngạc nhiên với một câu hỏi truyền thống: Không gian và thời gian tồn tại độc lập đối với vật chất (thuyết tồn tại độc lập) hay chúng chỉ đơn giản là một phương thức nhân tạo để xem các thực thể vật lý liên hệ với nhau như thế nào (thuyết tương quan)? Theo lời Norton, chúng giống như giấy vẽ để các họa sĩ vẽ lên; do đó chúng luôn tồn tại cho dù có họa sĩ hay không? Hay chúng giống như tình bạn; và tình bạn chỉ xuất hiện khi có những người bạn?
Có lẽ đến nay giới vật lý thiên về thuyết quan hệ, điều Thánh Augustine đã nói từ lâu. Tuy nhiên chính quan hệ luận lại dẫn tới bài toán thời gian đông cứng: Hình học không gian có thể biến đổi theo thời gian, nhưng vì các hình học là tương đương về vật lý, nên không gian thực ra không thay đổi hay bị đông cứng (về mặt vật lý). Và nó cũng có thể mâu thuẫn với cơ lượng tử: nếu không – thời gian không có ý nghĩa cố định, tại sao có thể tiến hành quan sát tại một vị trí không – thời gian xác định, như thuyết lượng tử cho thấy (sự suy sụp hàm sóng khi tiến hành quan sát)?
Cần nhấn mạnh rằng, ngay cả các lý thuyết hấp dẫn lượng tử (các lý thuyết không thời gian hiện đại nhất) cũng bất lực trước vấn đề nói trên. Giới lý thuyết dây xem không thời gian tồn tại trước, và họ chỉ viết phương trình cho các dao động của dây trong đó mà thôi. Thuyết hấp dẫn lượng tử vòng thì cho rằng các lượng tử không gian và thời gian ghép nối với nhau tạo thành không – thời gian và vũ trụ; nhưng cũng không cho biết thời gian là gì và các lượng tử của nó từ đâu mà có. Quan niệm của Engels (không – thời gian là hình thức tồn tại của vật chất và vận động) cũng chỉ là một kiểu quan hệ luận mà thôi.
Có thể nói, bài toán bản chất của thời gian chỉ có thể hé mở khi khoa học xây dựng được một lý thuyết hấp dẫn lượng tử hoàn chỉnh. Vấn đề là không ai biết khi nào thì xuất hiện bước đột phá đó.

DU HÀNH XUYÊN THỜI GIAN:
Có thể du hành tới tương lai hay quay về quá khứ hay không? Câu trả lời là các nguyên lý vật lý không cấm, nhưng những rào cản kỹ thuật thì không thể vượt qua trong vũ trụ mà chúng ta đang sống.
Cách duy nhất du hành tới tương lai là dùng hiệu ứng thời gian trôi chậm trên con tàu vũ trụ bay rất nhanh của thuyết tương đối hẹp. Nếu rời Trái đất trên con tàu tăng tốc liên tục với gia tốc trọng trường (để cơ thể chịu một lực gia tốc thuận lợi đúng bằng sức hút Trái đất), thì sau một năm có thể đạt gần tới tốc độ ánh sáng. Tiếp tục gia tốc, ta có thể bay nhanh xấp xỉ ánh sáng. Khi đó chuyến bay tới trung tâm Ngân hà rồi quay về (khoảng cách cỡ 60 ngàn năm ánh sáng) chỉ mất 40 năm, trong khi trên Trái đất, 600 thế kỉ đã trôi qua. Bạn sẽ gặp tương lai nhân loại, với biết bao vật đổi sao dời, nếu loài người vẫn còn tồn tại.
Mặc dù không một qui luật vật lý nào ngăn cản chuyến du hành thú vị đó, nhưng những khó khăn kỹ thuật thì khó lòng vượt qua. Chẳng hạn, năng lượng cần thiết, ngay cả khi biến đổi khối lượng hoàn toàn thành năng lượng theo hệ thức E = mc2, còn lớn hơn cả khối lượng hành tinh!
Khả năng du hành ngược thời gian còn khó khăn hơn nhiều, tuy các qui luật khoa học cũng không hề cấm đoán. Vấn đề là tạo được bộ máy thời gian thích hợp.
Khả năng đầu tiên do Frank Tipler, ĐH Maryland, đưa ra năm 1973, liên quan với một kì dị trần trụi quay rất nhanh (kì dị là điểm có mật độ vô hạn, ví như lỗ đen). Khi đó cấu trúc không thời gian bị trường hấp dẫn quá mạnh làm xoắn, khiến một chiều không gian được thay bằng thời gian. Con tàu vũ trụ bay thận trọng gần đó có thể may mắn gặp một quĩ đạo mà phi hành đoàn tưởng vẫn đang xuyên qua không gian, nhưng lại là xuyên thời gian. Khi rời xa điểm kì dị, con tàu sẽ xuất hiện ở một thời gian khác, như thời người tiền sử đang sống trong hang chẳng hạn.
Khả năng này không khó như ta tưởng: một hình trụ dài 100 km, rộng 10 km, chứa vật chất có mật độ của sao neutron (100 triệu tấn/cm3), quay hai ngàn vòng một giây là đạt yêu cầu. Trong vũ trụ, một số sao xung gần đạt tiêu chuẩn này.
Loại máy thời gian thứ hai liên quan với lỗ sâu (wormhole), tức hệ đường hầm xuyên không – thời gian, giống lỗ sâu đục trên quả táo của bạn. Theo thuyết tương đối rộng, lỗ sâu có thể nối một lỗ đen ở vùng không – thời gian này với một lỗ đen hay lỗ trắng ở vùng không – thời gian khác (ngược với lỗ đen luôn hút vật chất và năng lượng, lỗ trắng là nơi phun năng lượng. Big Bang chính là một lỗ trắng như vậy). Quan niệm về lỗ sâu xuất hiện trong vật lý một cách khá hài hước.
Số là nhà thiên văn Carl Sagan, tác giả của viễn cảnh mùa đông hạt nhân nổi tiếng, viết một cuốn sách viễn tưởng về du hành qua lỗ đen để đi từ trái đất tới sao Vega giả định. Vì muốn các lập luận khoa học chính xác tối đa, Sagan nhờ Kip Thorne, một chuyên gia về trường hấp dẫn của Viện Công nghệ California, tính toán.
Cuối 1985, Thorne nhận thấy rằng, lỗ sâu có thể mở khi chứa loại vật chất kỳ lạ có sức căng rất lớn để chống lại lực hấp dẫn ở lỗ đen. Thích hợp nhất là các dây vũ trụ, loại vật chất giả thuyết dưới dạng các ống năng lượng nhỏ hơn kích thích nguyên tử trải dài trên toàn vũ trụ. Nếu có thật, và luồn được vào lỗ sâu, nó có khả năng giữ cho lỗ sâu luôn luôn mở để đóng vai một đường hầm xuyên qua không – thời gian.
Đó là kết luận rất thú vị về mặt khoa học, nhưng Thorne rất sợ người khác cười nhạo và cho rằng ông bị điên khi nghiên cứu khả năng du hành xuyên thời gian. Có lẽ không biết Tipler chẳng hề hấn gì khi nghiên cứu bộ máy thời gian, nên ông rất lo khi học trò công bố công trình, nghề nghiệp của họ sẽ tiêu tan trước khi bắt đầu. Nghiên cứu cẩn trọng và bí mật với Mike Morris và Ulvi Yurtsever, ông dần tự thuyết phục bản thân rằng, quả thật phương trình Einstein cho phép lỗ sâu nối các điểm thời gian với nhau và do đó có thể đóng vai bộ máy thời gian. Đến 1988, ba người công bố kết quả trên tạp chí nổi danh Physical Review Letters. Vẫn lo sợ phản ứng không thuận lợi, ông yêu cầu lãnh đạo Viện không những giữ im lặng mà còn kiên quyết cấm mọi người bàn luận về công trình!
Kết quả ngược với lo lắng của Thorne. Cả giới chuyên môn và công chúng đều rất hào hứng với khả năng du hành xuyên thời gian, dù chỉ trên lý thuyết. Nghề nghiệp của ông thăng tiến rõ rệt, hai học trò được nhiều nơi mời làm việc. Theo gương ông, nhiều nhà vật lý công bố các kết quả nghiên cứu chuyên sâu với bạn đọc đại chúng, một việc được nhiều phía hoan nghênh. Viện Công nghệ California trở thành thánh địa của khả năng du hành xuyên thời gian.
Ngay lập tức xuất hiện hàng loạt tác phẩm về du hành xuyên không thời gian. Trong khi giới chuyên môn thiên về các khía cạnh khoa học và triết lý, thì giới nghiệp dư hân hoan tuyên bố, đó chính là cách nhân loại du hành hướng tới tương lai hay quay về quá khứ! Nhưng nghịch lý ông nội có thể làm nguội niềm phấn khích đó. Giả sử bạn du hành ngược về quá khứ và lỡ tay làm chết ông nội khi ông còn bé tí, lúc ông chưa sinh cha bạn. Không có cha thì tại sao lại có bạn để mà du hành ngược thời gian? Cũng có ý kiến cho rằng, có thể bạn không gặp ông nội, nhưng đó chỉ là ngụy biện (tại sao lại không?).
Đó là lý do Hawking đưa ra Ước đoán bảo vệ trình tự thời gian, cho rằng các qui luật vật lý cấm một thực thể vĩ mô du hành xuyên thời gian. Muốn du hành như thế, cần nhảy vào lỗ đen, và ngay lập tức bạn bị nghiền nát thành các hạt cơ bản, qua lỗ sâu để phun trào ra ở một lỗ trắng tại vùng không – thời gian khác. Chỉ các hạt cơ bản từng tạo nên cặp chân dài gợi cảm, chứ không phải chính cô người mẫu, mới trải nghiệm chuyến du hành kỳ thú đó.

XÁC ĐỊNH THỜI GIAN:
Loài người đã cố gắng xác định chính xác thời gian trong suốt tiến trình lịch sử của mình. Khoa học công nghệ phát triển giúp việc đo đạc ngày càng chính xác; ngược lại, đo đạc thời gian chính xác cũng thúc đẩy sự phát triển khoa học công nghệ trong sự phát triển chung của loài người. Ngày nay hệ thống định vị toàn cầu cho phép toàn nhân loại thống nhất trong hành động về mặt thời gian.
Theo bằng chứng khảo cổ, người Babylone và người Ai Cập bắt đầu đo thời gian ít nhất từ 5000 năm trước. Ho xây dựng lịch dựa trên ba chu trình tự nhiên: ngày mặt trời theo chu trình sáng tối dựa trên sự tự quay của trái đất; tháng mặt trăng dựa theo chuyển động của mặt trăng quanh trái đất; và năm mặt trời, dựa trên chuyển động của trái đất quanh mặt trời. Dương lịch ngày nay (Lịch Gregory) bắt nguồn từ lịch của người Babylone, người Ai Cập, người Do Thái và người La Mã.
Người Ai Cập, Hy Lạp và La Mã chế ra đồng hồ mặt trời, đồng hồ nước và các loại đồng hồ khác. Đồng hồ cơ vận hành bằng vật nặng xuất hiện lần đầu tại Bedfordshire, nước Anh, năm 1283. Đến ngày Giáng sinh năm 1656, đồng hồ quả lắc đầu tiên xuất hiện do đóng góp trực tiếp của nhà thiên văn học Đan Mạch Brahe và nhà thiên văn và toán học Hà Lan Huyghens, cùng sự góp sức của nhiều nhà khoa học khác, chẳng hạn Galilei.
Ngày nay khoa học dùng các dao động dưới nguyên tử để đếm thời gian. Năm 1967, người ta định nghĩa giây là “khoảng thời gian bằng 9.192.631.770 chu kì bức xạ ứng với sự chuyển dời giữa hai mức siêu tinh tế tại trạng thái cơ bản của nguyên tử cesium 133”. Đồng hồ nguyên tử chính xác nhất hiện nay có độ chính xác 10-17, tức chỉ sai một giây sau khoảng ba tỉ năm. Tuy nhiên chúng có tuổi thọ không cao so với đồng hồ cơ khí. Với công nghệ hiện hành, các kĩ sư có thể chế tạo đồng hồ cơ khí chỉ sai một giây sau một năm mà tuổi thọ đạt tới 12 ngàn năm.
Về nguyên tắc, có thể đạt độ chính xác vô hạn, nhưng hấp dẫn và chuyển động làm thời gian co giãn (thuyết tương đối hẹp), nên đồng hồ nào cũng sẽ có sai số. Các nhà khoa học hy vọng trong tương lai rất gần, có thể đạt độ chính xác 10-22, tức đồng hồ chỉ sai một giây sau ba trăm ngàn tỷ năm! Mức chính xác đó rất cần thiết để tạo các xung laser atto giây (10-18 giây) hay điều khiển các chuyến bay vũ trụ.

THỜI GIAN SINH HỌC, THỜI GIAN TÂM LÝ VÀ THỜI GIAN VĂN HÓA:
Thời gian sinh học quan trọng nhất là nhịp ngày đêm, do nhịp sáng tối và thăng giáng địa từ qui định. Khi ánh sáng tới võng mạc, nó qua nhân trên chéo thị giác rồi tới nhân cận thất để dừng sự chế tiết melatonin của tuyến tùng, một tuyến nội tiết thần kinh giữa vai trò điều nhịp của cơ thể. Khi không có thông tin về chu trình sáng tối, tuyến tùng đo đạc các thăng giáng địa từ, cũng có chu kì 24 giờ, để điều nhịp. Chỉ trong lồng Faraday kín (ngăn được cả tín hiệu sáng tối và tín hiệu địa từ), các nhịp sinh học (nhịp tim, nhịp tiết nội tiết tố, nhịp ngưỡng đau…) mới rối loạn, với chu kì 25, chứ không phải 24 giờ như thường lệ. Hội chứng trễ do các chuyến bay (jet-lag), tức mất sự điều hòa cơ thể sau một chuyến bay xuyên lục địa có thể ngăn ngừa bằng melatonin là vì vậy.
Cơ thể sinh vật cũng nhạy cảm với nhịp mặt trăng (28 ngày), nhịp mùa và nhịp năm. Cơ chế của chúng còn chưa được hiểu rõ. Đó là cách thức để các sinh hệ hành xử đồng điệu với môi trường nhằm tiết kiệm năng lượng và tăng cường khả năng sinh tồn.
Thời gian tâm lý được xác định nhờ các cấu trúc não như hồi hải mã hay thùy thái dương. Tổn thương tại đó dẫn tới các rối loạn trí nhớ như không truy xuất được ký ức quá khứ hay không thể tạo ký ức mới. Tuy nhiên việc giải đoán thời gian còn phụ thuộc vào cảm xúc và các hoạt động tinh thần cao cấp khác. Giai thoại về bếp lò nóng và cô gái đẹp của Einstein là minh họa cho điều này. Và đó cũng là căn nguyên của quan niệm xem dòng thời gian chỉ là ảo giác, tức chỉ là một đặc tính chủ quan của trí óc, chứ không phải là thuộc tính khách quan của vũ trụ.
Cuối cùng, quan niệm thời gian còn phụ thuộc vào các chiều kích văn hóa và xã hội. Trễ vài phút khi trả lời phỏng vấn xin việc có thể gây hệ quả nghiêm trọng, nhưng dự tiệc cưới tại Sài Gòn thì trễ hàng tiếng vẫn không sao.
Thời gian không phải là vàng ngọc mà cũng không hẳn vô giá trị; nó chỉ đơn giản là chính nó với biết bao bí ẩn đang chờ được khám phá.

Tam Quan Đại Đế

Tam Quan Đại Đế là danh từ gọi chung của ba vị là: –  Thượng nguyên tứ phước Thiên quan Tử Vi  Đại Đế , Trung nguyên Xá tội Địa quan Thanh Hư  Đại Đế , Hạ nguyên Giải ách Thủy quan Động Âm  Đại Đế . Nếu gọi đầy đủ thì là “Tam Nguyên Tam Phẩm Tam Quan Đại Đế ”. Trong Đạo giáo, địa vị của ba vị nầy gần với Ngọc Hoàng Thượng Đế . Đạo giáo cho rằng ba vị nầy có trách nhiệm về ba yếu tố:- ban phúc, xá tội và giải trừ tai ách cho con người.

Trong dân gian, Tam Quan Đại Đế được gọi là “Tam Giới Công”, tức ba vị Tôn Thần chưởng quản ba cõi thiên, địa và thủy giới . Đó là do nguồn gốc sùng bái các vị thần trong tự nhiên mà có, sau được “thần thánh hóa” thành ra ba vị tôn thần.

Mặc dù trong Đạo giáo cho rằng, địa vị của ba Đại Đế nầy gần với Ngọc Hoàng Thượng Đế , nhưng trong dân gian lại ít thấy thờ cúng. Chỉ có tại các đạo quán của Đạo giáo, có đặt ba cái lò bằng thiếc để cúng tế, nên dân gian gọi là “Tam Giới Công Lô” (ba ông thần lò tam giới ).

Sự sùng kính của dân gian đối với Tam Quan Đại Đế bắt nguồn từ thời cổ đại, con người có sự sợ hãi kính trọng ba giới tự nhiên là : trời, đất và nước. Còn danh xưng “Tam Quan” thì tới đời Đông Hán mới xuất hiện, khi nhân vật Trương Giác (Giốc) sáng lập ra một đạo thường gọi là “Ngũ đẩu mễ giáo” (đạo năm lít gạo). Tương truyền, để giúp cho những người cần giải trừ tai nạn hay tiêu trừ tật bệnh, thì chỉ cần viết tên họ, tuổi tác, tội lỗi cần sám hối hoặc chứng bệnh đang bị.. vào ba tờ giấy. Rồi đem ba tờ giấy ấy thực hành như sau:- một tờ đem chôn trên núi hoặc đốt cho tro than bay lên trời, một chôn dưới đất, còn một cột vào vật nặng thả chìm dưới nước, là có thể giải trừ tất cả xui rũi xấu xa bệnh hoạn …Đó là quan niệm có liên quan đến ba cõi :- trời, đất và nước, xuất hiện sớm nhất ở TQ.
*Như đã nói ở trên, “Tam Quan” bao gồm “Thiên quan”, “Địa quan” và “Thủy quan”, bởi vì người Trung Quốc từ xưa đã có những nghi lễ về tế trời, cúng đất và cúng nước. Thiên “Cẩn lễ” trong sách “Nghi lễ” có viết :- “Tế trời thì đốt củi, tế núi thì lên gò cao, tế nước thì chìm xuống, tế đất thì đem chôn”. Nhưng ngày xưa, việc cúng tế nầy là quyền hạn của nhà vua, còn dân chúng chỉ được cúng bái tổ tiên mà thôi. Đến thời Đông Hán, Trương Đạo Lăng lập ra “Thiên Sư Đạo” mới có cúng tế “tam quan” là trời, đất và nước . Sách “Thượng Tam Quan thủ thư” là sách kinh điển của Đạo giáo chuyên về trị bệnh cho tín đồ có dạy:- “một đem đặt trên núi cao, một chôn dưới đất, một cho chìm xuống nước, gọi là phép “tam quan thủ thư”. Đến đời Nam Bắc triều thì có chức vụ Tam quan thần coi về việc cúng tế của ba lĩnh vực trời, đất và nước,như vậy đến đây đã hợp nhất ba vị thành một vậy.
1.- THIÊN QUAN TỨ PHƯỚC

Thiên quan tên là “Thượng nguyên nhất phẩm tứ phước thiên quan Tử Vi Đại Đế “, thuộc về Cung Ngọc Thanh. Thiên quan do ba khí xanh, vàng, trắng hợp thành, tổng quản các vua trời. Mỗi năm, vào ngày rằm tháng giêng thì Ngài hạ giáng xuống trần gian, để luận xét về tôi phước của con người, vì vậy nên xưng Ngài là “Thiên quan tứ phước”.

2.- ĐỊA QUAN XÁ TỘI

Địa quan tên là “Trung nguyên nhị phẩm Xá tội Địa quan Thanh Hư Đại Đế”, thuộc về Cung Thượng Thanh. Địa quan do tinh hoa của hai khí “hỗ độn” và “cực huỳnh” kết hợp thành, tổng quản Ngũ Đế, Ngũ Nhạc và các Địa Thần. Mỗi năm vào ngày rằm tháng bảy, Ngài hạ giáng xuống trần để xét tra tội phước của nhân gian, xá tội cho những ai thành tâm sám hối.

3.- THỦY QUAN GIẢI ÁCH

Thủy quan tên là “Hạ nguyên tam phẩm Giải ách Thủy quan Động Âm Đại Đế”, thuộc về Cung Ngọc Thanh. Thủy quan do khí “phong trạch” (gió và ao đầm) và tinh khí “thần hạo” (biển mênh mông) hợp thành. Mỗi năm vào ngày rằm tháng mười thì Ngài hạ giáng xuống trần để xem xét tội phước của nhân gian, tiêu trừ tai nạn cho loài người.

* Loài người luôn có lòng sùng bái tự nhiên nên dễ dàng thần thánh hóa tự nhiên trở thành những truyền thuyết . Có một thuyết là Tam Quan Đại Đế chính là ba vị ba vị vua cổ đại là :- Nghiêu, Thuấn và Vũ. Ba vị nầy đã có công lớn với thiên hạ nên khi mất được phong làm Thiên, Địa, Thủy, ba vị Đại Đế , chia ra chưởng quản ba cõi để cai trị và bảo hộ cho nhân gian.

* Có một thuyết cho rằng, khởi thủy của Tam quan nguyên là ba khí:- Kim, Thủy và Thổ hóa sanh ra. Đem ba yếu tố kim, thổ, thủy phối với thiên, địa, thủy mà thành ra Tam Quan.

*Lại có một thuyết nói rằng, Tam quan chính là ba người con của Nguyên Thủy Thiên Tôn thần thông quảng đại. Trưởng tử phong làm “Tử Vi Đại Đế”, con kế phong làm “Thanh Hư Đại Đế” và con út phong làm “Động Âm Đại Đế” , giao cho việc chưởng quản ba ty sở về thiên, địa và thủy của nhân gian.

*Có thuyết thì nói rằng, ba người con trai nầy là do Ông Trần Tử Đảo kết duyên với ba người con gái của Long Vương sanh ra, có pháp lực vô biên, nên được Nguyên Thủy Thiên Tôn phong chức cho.

*Dân gian tin rằng địa vị của Tam Giới Công là gần với Ngọc Hoàng Thượng Đế là phản ánh lòng sùng kính trời, đất và nước mà thành. Cho nên cứ đến ba ngày “rằm lớn” thì nhà nhà đều sắm sửa lễ phẩm thịnh soạn để cúng tế, cầu nguyện Tam Quan Đại Đế ban phước, tiêu tội và giải ách và cảm tạ ơn trên đã phù hộ được bình an thuận lợi. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ là, rằm tháng giêng cầu Thiên Quan Đại Đế , rằm tháng bảy cầu Địa Quan Đại Đế , rằm tháng mười cầu Thủy Quan Đại Đế , phân chia nhiệm vụ tiếp nhận lời cầu xin của dân gian về ba lãnh vực:- ban phước, xá tội và tiêu tai giải ách.

*Khi đến “tam nguyên tiết” là ngày cúng tế Tam Quan Đại Đế . Tam nguyên tức là thượng nguyên (rằm tháng giêng), trung nguyên (rằm tháng bảy) và hạ nguyên (rằm tháng mười). Mặc dù đã có sự phân biệt ngày thánh đản của mỗi vị, nhưng dân gian thì bất kể nguyên nào cũng đều đến các đạo quán để cúng tế , đốt giấy tiền vàng bạc cầu xin được phước, xá tội và giải ách…

*Việc bày trí thánh tượng của ba vị tôn thần tại các đạo quán như  sau:-

-Thiên quan nhất phẩm Tử Vi Đại Đế đặt tại trung ương.

-Địa quan nhị phẩm Thanh Hư Đại Đế đặt ở bên phải.

-Thủy quan tam phẩm Động Hư Đại Đế đặt ở bên trái.

*Trong dân gian thì thường chỉ tập trung cúng tế lớn vào thượng nguyên , còn trung và hạ nguyên thì ít cúng trở lại.

Ngọc Hoàng Thượng Đế và Tam Quan Đại Đế thì ít được tạo cốt tượng để thờ, thường chỉ biểu trưng bằng “lò đốt hương” gọi là “Tam Giới Công Lô” để cúng tế. Việc cúng nầy thì người ta chỉ cúng chung Tam Quan, chứ ít ai chia ra ba vị như đã dẫn giải ở trên.